Playground for Tools & Materials - Stijn, Lotte, Lizan en Marcia

Stijn, Lotte, Lizan en Marcia (van links naar rechts) zijn ondergedoken in het Van Kinderen Museum - voor het project -Playground for Tools and Materials in het boek. Marcia en Lotte zijn net geslaagd bij de Design Academy Eindhoven, Lizan en Stijn gaan dit voorjaar afstuderen. Ik leerde hen kennen toen ik er lesgaf en tijdens het project Libraries 2040. Plan is een inventarisatie te maken uitgaande van het materiaal en expertise van Rita, een soort onvolledige toerusting - dat zeker geen methodiek wil zijn maar eerder een puzzel in wording met stukken die van vorm veranderen, een eindeloze puzzel van creatieve processen met kinderen waarvan wij hopen dat jullie ook straks mee gaan doen. 2 februari volgt een update!

2e Workshop Playful Librarians - Tactieken voor kinder participatie

Afgelopen vrijdag zaten we met een klein clubje bij de OBA - Monique Mosch, Sandra Hillebrand, Marieke Kerkhof, Birgit Jeuken en Yvonne van Beest deden deze keer mee. De workshop richtte zich met name op verdieping in het denken (en doen!) rondom kinderparticipatie: praktische vragen kwamen hierbij aan bod als welke omgeving heb je nodig? Wat werkt wel, wat werkt niet? Hoe verdeel je de verantwoordelijkheid en wat is hierbij je eigen rol? De ochtend werd begeleid door Kristina Andersen die veel samenwerkt met kinderen bij STEIM - een centrum voor onderzoek in gereedschap en instrumenten voor performers in de electronische performance kunsten. Dit lijkt misschien ver af te staan van het jeugdbibliotheekwerk maar gaandeweg konden wij steeds meer een vergelijkbare praktijk te bespeuren - om tactieken te vinden voor interactie met kinderen. Kristina's werk geeft bovendien veel inspiratie in het denken over meervoudige intelligenties: juist om de verbindingen tussen geluid - beeld en beweging.

Kinderparticipatie - Hoe doe je het? Wat werkt, wat werkt niet?

In essentie gaat het bij (kinder)participatie om één ding: het creeren van tijdelijke omgevingen waar nieuwe dingen kunnen gebeuren. Je creert een ruimte waar kinderen hun gang kunnen gaan en je laat ze los, je gaat op je handen zitten: iets kan goed gaan, iets kan minder goed gaan, het maakt niks uit. Best lastig want hoe creeer je een tijdelijke omgeving waarin dit kan, waarin je de drang tot controle loslaat? Er zijn vier dingen hierbij van cruciale belang: 1.ingangen maken, 2.tijdelijkheid waarborgen, 3.goeie spelregels en 4.een gevoel van veiligheid en vertrouwen.

1. 'Making things beautiful, makes things easier' met ingangen bedoel ik: hoe trek je de aandacht? Door dingen mooi te maken, is een eerste tactiek volgens Kristina. Door gewone dingen ongewoon te maken.

2. Een andere tactiek die Kristina noemde is 'The Cool Kid strategy' - observeer wie het koelste kind van de groep is, geef hem voorrechten en waardevolle informatie (over bijvoorbeeld wat je kan doen bij de bibliotheek) en laat hem dat dan verspreiden.

3. In hoeverre ouders erbij kunnen zijn is ook een belangrijke keuze: 'liever niet' stelt Kristina maar dit hangt wel samen met leeftijd. "Tell the adults nothing, tell the kids everything". De ouders kunnen altijd later erbij betrokken worden zodat de kinderen aan hun gaan uitleggen wat er gebeurt.

4. Tijdelijkheid - je moet weten dat het afloopt (maar niet hoe!) dat er een einde komt.

5. Spelregels: deze maak je zelf; wie neemt verantwoordelijkheid voor wat zodat er in de tussentijd gespeeld kan worden?

6. Om betrokkenheid hiervoor te genereren zijn korte activiteiten handig, zelf-representatie werkt altijd goed omdat het zelf-reflectie, positie nemen en uiteindelijk ook verantwoordelijkheid nemen voor de dingen in de hand werkt. Maar ook activiteiten met de ruimte kan de zinnen verzetten: bijvoorbeeld met draad, wol, vreemd materiaal waardoor je een andere perceptie krijgt op wat je al kent.

7. Een andere tactiek om betrokkenheid te activeren, is door iets kwetsbaar te maken - juist dan gaan kinderen zich veranwoordelijk voelen ervoor (hufterproof wekt juist het gedrag dat je niet wil). Veiligheid en vertrouwen geven in de tijdelijke ruimte hangt eveneens samen met betrokkenheid, tijdelijkheid en verantwoordelijkheid.

Deze vier aspecten - 1. Ingangen 2. Tijdelijkheid 3. Spelregels en 4. Veiligheid komen steeds aan de orde - in de projecten van Kristina maar ook voor de Bibliotheek van 100 Talenten, op wat voor schaal dan ook en verstrengeld met elkaar zoals bovenstaande tactieken laten zien! Je geeft door participatie mogelijkheden om tot expressie te komen: de momenten om erin en eruit stappen, om de boel af te ronden tot de volgende keer, om verbindingen te leggen in een doorgaande proces, daar liggen bijzondere taken voor de bibliothecaris.

Wat tactieken betreft, wie nog iets toe te voegen heeft - stuur anders via de mail een reactie en ik zet het erbij! palliser@debibliotheken.nl

Kick off - Playground for tools & materials

Afgelopen zomer kwam ik voor het eerst in het Van Kinderen Museum, op de Elandstraat in Den Haag bij Rita Baptiste - een warm bad van creativiteit en openheid voor en van kinderen! Zij is zoals jullie weten vanaf het begin erbij geweest en heeft veel bijgedragen aan de masterclasses. Nu gaat het Van Kinderen Museum door als stichting waarbij Rita naast al haar andere activiteiten een walking talking expertise centrum wordt voor de Bibliotheek van 100 Talenten. Om haar hierin te ondersteunen zijn wij met een bijzonder project begonnen - een opdracht voor vier ontwerpers van de Design Academy in het Van Kinderen Museum. Rita heeft ontzettend veel ervaring en materiaal opgebouwd - om dit toegankelijk te maken vanuit nieuwe ingangen - om toerusting mogelijk te maken vanuit de Bibliotheek van 100 Talenten - gaat Rita samen met Lizan Dirkx, Marcia Nolte, Stijn van der Vleuten en Lotte van Wullften Palthe aan de slag.

Toer Down South

Vorige week zijn Pam en ik op bezoek geweest bij Birgit Jeuken in de Meierij, Sint Oederenrode en Miranda Schaap bij Schatrijk in Roosendaal. Birgit heb ik bij de HKU voor het eerst ontmoet vorig jaar, toen heeft zij verteld over de opleiding vertelkunst waar zij mee bezig was en dat ze weeleens als Middeleeuwse mevrouwtje verkleed ging in de bibliotheek. Hoe ze dat vertelde, sprak zo tot mijn verbeelding - ik zag haar daar echt staan. Bij de afgelopen workshop vertelde Birgit meer over hoe zij met kinderen verhalen visualiseert, hoe zij intuned op de kinderlijke verbeelding - een talent die maar weinig volwassenen hebben ... zo vertelde zij afgelopen week dat zij nu weet dat zij een gids is voor kinderen, iets wat wederom galmde van magie, enigszins versterkt door de van new age doordrongen kerk als bibliotheek in Sint Oedenrode ... (ok ja ik heb een rijke fantasie maar nee hoor Nadia het kabbelende water muziek dat je hoorde was gewoon de Wii!) Het was een inspirende ochtend voor mij - het begint echt bij jezelf. Er ligt veel potentieel voor handen voor de jeugd bbibliotheek door de herinrichting van de bibliotheek. Birgit's zet haar eigen experiment door in de 2e workshop aanstaande vrijdag - daarover later meer!

En dan Roosendaal waar ik zelf al vorig jaar was geweest samen met het jeugdbbibliotheek.nl team. Een trotse Miranda die het verhaal in powerpoint in de puntjes heeft uitgewerkt en nu bovendien met het jongeren bestuur bezig is een extensie van Schatrijk te maken voor jongeren (12 - 16 jaar). Zij is dan van de zes bibliothecarissen (Valerie, Anneke, Yvonne, Len en Lisette zitten ook in het team) met name met deze leeftijdsgroep bezig. De animo en betrokkenheid is enorm, ook door de doorloop vanuit het kinderbestuur. Graag wil Miranda online de betrokkenheid ontwikkelen, met name door profielen. De ervaring van Schatrijk, samen met Anneke Wijn, is dan enorm waardevol voor de Bibliotheek van 100 Talenten - zoals Sandra Hillebrand vertelde, die veel heeft overgenomen van Schatrijk om een nieuwe indeling van de jeugd bibliotheek in Beverwijk op te zetten. Miranda hoopt dan ook in de toekomst echt aan doorontwikkeling te kunnen werken, ipv steeds het concept uit te leggen, hopelijk kan het boek hierbij helpen!

De mindmaps van Marieke in Ijmuiden

Tussen een vraaggerichte aanpak en het aanbod van de bibliotheek, experimenteren de jeugdmedewerkers echt ‘on the floor’ van de bibliotheek van IJmuiden: een bibliotheek die de helft van de gelijkvloerse open ruimte heeft toebedeeld aan Jeugd. De mooiste dingen komen uit het contact – echt luisteren naar wat kinderen werkelijk zeggen (vooral als zij het daarna terug zien, bijvoorbeeld in de ruimte of door een activiteit). Naar aanleiding van de Bibliotheek van 100 Talenten heeft Marieke een spel ontwikkeld geïnspireerd door de zienswijze van Aidan Chambers (Vertel eens… en De leesomgeving)). Aidan Chambers heeft veel nagedacht over hoe je kinderen kunt begeleiden om om te gaan met boeken; door het stellen van de juiste vragen, ontlok je verrassende reacties . Het spel bestaat uit gekleurde kaarten met daarop basisvragen en specifiekere vragen over het verhaal. Op deze manier wisselen kinderen gedachten en meningen met elkaar uit door te praten en aandachtig te luisteren. Je pakt een kaartje met een vraag (bv welke personage vind je leuk en waarom?) om iets te doen met een boek. Nu volgt de ‘Showoom’ mede ontwikkelt door Larissa Streppel– waarbij wij kinderen willen uitdagen om informatieve boeken te promoten d.m.v reclame, website, presentatie, recensies en lezingen : ze gaan bv aan de slag met een thema dat veel voor hen betekent binnen hun leefomgeving, die plek, zoals de visserij bijvoorbeeld in IJmuiden. De bedoeling is een soort uitwisseling met Theek5 in Brabant op te zetten (de informatieve boeken staan trouwens verspreid in de collectie en niet apart). Ook wil Marieke een jeugdraad opzetten tussen de leeftijd 8 en 18 jaar: uitwisseling tussen de leeftijdsverschillen en direct contact met het bestuur vindt zij belangrijk. Een groep kinderen die meedenkt, ideeën oppert, dingen uitprobeert blijft cruciaal in de organisatie van participatie in de jeugd bibliotheek. Daarnaast denkt zij na over een mogelijk experiment – het uitwerken van een associatieve ‘mindmap’ met kinderen waarin beeld, geluid, dans, text etc elkaar doorkruisen: dit ook om het denken over de meervoudige intelligenties te verdiepen.

Een tweede bezoek aan Heerhugowaard

Mijn tweede bezoek aan Heerhugowaard bleek van meer principiële aard dan de eerste: nav de eerste workshop sprak Monique ons aan op het eerste principe van de Bibliotheek van 100 Talenten: kinderparticipatie. Wanneer bijvoorbeeld een opdracht of idee geformuleerd moet worden, zou dit steeds moeten gebeuren vanuit een open vraag naar het kind. De opdracht - Hoe wordt ik onzichtbaar? vraag je eerst dan aan de kinderen om vervolgens ermee verder te gaan. Een ‘eigen stake’ in het proces wordt hiermee losgelaten omdat alles volledig vanuit de kinderen bedacht moet worden. Een consequente vorm van kinderparticipatie, hoewel het gevaar dogmatisch op de loer ligt. Zoals Monique zegt, moet je echt nadenken hoe je samenwerkt met kinderen, hoe je open ruimtes voor co-creatie maakt, welke rol je kinderen geeft en welke verantwoordelijkheden. Het is heel belangrijk hoe je vragen genereert: je kunt een concept bedenken, zelf invullen, met alle MI en dan uitvoeren. Of je kunt het idee uitwerken met de kinderen, en het dan pas gaan uitvoeren. Dan genereer je heel andere ideeën. In elk proces leer je weer bij, tegelijkertijd hoe meer je weet, hoe meer je zoekt naar war jou passie is. Ook dit laatste is onlosmakelijk verbonden met de wijze waarop je kinderen benadert – als je geen feeling hebt voor muziek bijvoorbeeld, wordt een muzikale interpretatie van de collectie niet een lastige? In het team van Heerhugowaard wordt steeds duidelijker waar ieder passie ligt – gamen en alle mogelijke spel bijvoorbeeld – dan koppel je de vraag van een kind aan die collega. De vernieuwing komt inderdaad van de andere kant en dat is voor de klassieke jeugd bibliothecaris een ware eye-opener, een soort open ruimte die er eigenlijk al was maar nog niet volledig tot zijn recht kwam – tegelijkertijd is participatie als interactie een two-way street waarin je gaandeweg je eigen (dynamisch!) positie bepaalt, zelfs al ga je steeds uit van het kind.

Yvonne van Beest in de JOBA

Nu de directie akkoord is met het projectplan dat over participatie van kinderen in de jeugd bibliotheek gaat, kan de bibliotheek van 100 Talenten meer vorm krijgen in de JOBA. Van de tien mensen op de jeugd afdeling zijn zeven ervan enthousiast over het project en vijf actief betrokken. De lange openingstijden van de OBA (van 10:00 tot 22 uur) maken het echter moeilijk elkaar te treffen, om natuurlijkerwijs een team te vormen. Zo bevindt het project zich nog in een prille fase waarbij eerst nog de fundamentele vraag – ‘Hoe benader je het kind?’ voorrang krijgt. Verhelderend was dan ook het bezoek aan Heerhugowaard en Monique’s input. Maar ook de workshop met Anneke Wijn die in Roosendaal met de jeugd bibliotheek ‘Schatrijk’ heeft gewerkt, gaf meer inzicht. Monique Mosch: “Je doet het natuurlijk niet zomaar, het is heel dankbaar omdat je zoveel terugkrijgt van de kinderen. Je wordt schatrijk”. De JOBA wil zich concentreren op de kinderen die al komen naar de bibliotheek, als iets wat van de bibliotheek is. Ook omdat er al veel kinderen komen; met ouders door de verkeerssituatie rondom de bibliotheek. Met of zonder scholen, samen met ouders of zonder ouders beinvloed sterk hoe de betrokkenheid van kinderen in de jeugd bibliotheek ontwikkeld kan worden. Wanneer er ouders bij zijn, is de toestemming voor het maken van foto’s en andere documentatie van activiteiten minder moeilijk. Tegelijkertijd remt de aanwezigheid van ouders het eigen initiatief of openheid van de kinderen. Het wordt een heel ander leerproces. Het project “Brief aan Anne” is een mooi voorbeeld van een georganiseerde activiteit vanuit de jeugd bibliotheek dat schippert tussen de meer oldskool voorschrijvende benadering en een open actieve vorm van participatie. Vanuit scholen werd de opdracht geponeerd als sociale overweging – als een meisje beperkt zou zijn in haar vrijheid wat zou je tegen haar willen zeggen? Uiteindelijk is het wel duidelijk in de bibliotheek dat het om Anne Frank gaat maar het proces is in ieder geval omgekeerd, bovendien als een kind iets zou willen zeggen die hij of zij niet in een brief kwijt kan, kan dit ook – waarmee verschillende uitingsvormen en het potentieel van de meervoudige intelligenties de ruimte krijgt. De samenwerking met het jeugdtheatergezelschap, in het kader van “Amsterdam Wereldboekenstad” biedt hierbij allerlei mogelijkheden waarmee buurthuizen, theaters en de kleinere bibliotheken in verschillende wijken actief zijn – hoewel de participatie van kinderen wat meer gekaderd is, zijn het mooie stepping stones op weg naar meer participatie van kinderen.